به گزارش همشهری آنلاین، دکتر شهروز همتی، رئیس انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی تشخیص پزشکی، در نشست خبری شانزدهمین کنگره بین‌المللی و بیست و دومین کنگره کشوری ارتقای خدمات آزمایشگاهی تشخیص پزشکی ایران اظهار داشت: در سالی که گذشت، جامعه علوم آزمایشگاهی با چالش‌های بی‌سابقه‌ای روبه‌رو بود. از بحران‌های ارزی و حذف ارز ترجیحی تا کمبود سیاست‌های حمایتی از سوی سیاستگذاران و همچنین مشکلات ناشی از کمبود تجهیزات و کیت‌های تخصصی و فوق تخصصی. با این وجود، امروز میزبان بزرگ‌ترین رویداد حوزه علوم آزمایشگاهی کشور هستیم که از ۱۹ تا ۲۲ اردیبهشت در مرکز همایش‌های برج میلاد و با شعار “پیشرفت‌های نوآورانه در علوم آزمایشگاهی” برگزار خواهد شد. این کنگره شامل ۲۳ پنل تخصصی است و ۶ سخنران برجسته نیز در آن حضور دارند.
وی با اشاره به حضور ۲۱۰ شرکت دانش‌بنیان در نمایشگاه جانبی کنگره تاکید کرد: این کنگره علاوه بر جنبه علمی، پیامی روشن به مسئولان سلامت کشور دارد؛ مبنی بر اینکه آزمایشگاه‌ها ستون اصلی نظام سلامت‌اند، اما فقط ۵ درصد بودجه سلامت به این حوزه اختصاص می‌یابد، در حالی که ۷۰ درصد تصمیمات پزشکی، اعم از تشخیص و پیشگیری، بر اساس نتایج آزمایشگاهی اتخاذ می‌شود. از این رو، ضرورت بازنگری جدی در سیاست‌گذاری سلامت احساس می‌شود.
دکتر همتی به نوسانات شدید نرخ ارز و کمبود منابع لازم برای تأمین تجهیزات اشاره کرد و افزود: این شرایط بسیاری از آزمایشگاه‌ها را ناچار به استفاده از دستگاه‌های فرسوده و کیت‌های غیراستاندارد کرده است؛ مسئله‌ای که دقت و صحت نتایج آزمایشگاهی را کاهش داده و سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد. البته در چنین شرایطی بروز خطای آزمایشگاهی لزوماً ناشی از ضعف عملکرد آزمایشگاه نیست، بلکه ناشی از کمبود منابع، تجهیزات مستهلک و کیت‌های نامناسب است.
بی‌توجهی به آزمایشگاه‌ها منجر به هزینه‌سازی برای نظام سلامت می‌شود
رئیس انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی تشخیص پزشکی با تأکید بر اینکه عدم سرمایه‌گذاری کافی در حوزه آزمایشگاه‌ها، هزینه‌های بیشتری را برای آینده نظام سلامت به همراه خواهد داشت، افزود: این بی‌توجهی می‌تواند منجر به تاخیر در تشخیص بیماری‌ها، تجویز درمان‌های نادرست و افزایش بار مالی سلامت شود. تنها با درک صحیح نقش آزمایشگاه‌ها و سرمایه‌گذاری هوشمندانه در این حوزه می‌توان سلامت جامعه را در شرایط بحران حفظ کرد. دولت و وزارت بهداشت باید با تأمین ارز برای تجهیزات حیاتی، اصلاح تعرفه‌ها، حمایت از تولید داخلی با کیفیت و تدوین سیاست‌های پایدار در جهت حفظ خدمات آزمایشگاهی عمل کنند.
وی با تأکید بر اینکه آزمایشگاه‌ها، خط مقدم تشخیص در نظام سلامت هستند، عنوان کرد: این کنگره نماد امید و اتکا به توان داخلی است و باید همگی اعم از پزشک، آزمایشگاهی، سیاستگذار و صنعتگر با همکاری و هم‌افزایی جهت ساخت نظام سلامت‌محور و پایدار تلاش کنیم.
او همچنین ضمن اشاره به مسائل اقتصادی و فنی، فرار مغزها را تهدیدی جدی برای نظام سلامت دانست و گفت: بسیاری از کارشناسان و متخصصان جوان علوم آزمایشگاهی، به‌دلیل نبود امنیت شغلی و آینده شغلی مناسب، ناگزیر به مهاجرت می‌شوند. از دست دادن این سرمایه انسانی، نه تنها کیفیت خدمات آزمایشگاهی را کاهش می‌دهد، بلکه آینده سلامت کشور را نیز تهدید می‌کند.
دکتر همتی پایین بودن و غیرواقعی بودن تعرفه‌های آزمایشگاهی را یکی از موانع اساسی دانست و افزود: این تعرفه‌ها آزمایشگاه‌ها را به حذف برخی آزمایش‌های ضروری و غیرضروری واداشته که به سلامت عمومی آسیب می‌زند. اصلاح ساختار تعرفه‌گذاری ضروری است، زیرا بی‌توجهی به این موضوع کیفیت خدمات را کاهش می‌دهد.
یک آسیب مهم برای مردم
رئیس بیست و دومین کنگره کشوری ارتقای خدمات آزمایشگاهی تشخیص پزشکی درباره حذف برخی آزمایش‌ها و پیامدهای آن تأکید کرد: در ایران، برخی شرکت‌ها تولیدکننده کیت‌های روتین هستند، اما کیت‌های تخصصی و فوق‌تخصصی عموماً وارداتی‌اند و تولید داخل نیز کیفیت لازم را ندارد و در مواردی مثبت یا منفی کاذب منجر می‌شود؛ زیرا هنوز تکنولوژی ساخت این کیت‌ها در کشور تکمیل نشده است. نبود این کیت‌ها، حتی در آزمایشگاههای بزرگ، سبب شده برخی آزمایش‌ها از دسترس عموم خارج شود. به طور مثال، قبلاً کیت‌هایی برای تشخیص فشار خون و سرطان داشتیم که حالا در دسترس نیستند و ۳ تا ۴ هزار دستگاه عملاً بلااستفاده مانده‌اند.
وی با اشاره به اینکه این وضعیت منجر به اختلال در فرایند تشخیص بیماری شده است، ادامه داد: علاوه بر آسیب به بیماران، آزمایشگاه‌ها نیز با افزایش قیمت و حذف ارز ترجیحی و عدم تعادل در تغییر قیمت ارز مواجه‌اند. با تغییر نرخ ارز از ۴۲۰۰ به ۲۸۵۰۰ تومان، کیت‌ها پنج برابر گران‌تر شده اما تعرفه‌ها فقط ۴۶ درصد افزایش یافته است، به همین دلیل برخی آزمایش‌ها از نظر اقتصادی انجام‌شان توجیه ندارد و حذف می‌شوند. این موضوع به‌ویژه در شهرستان‌ها و مناطق کم‌برخوردار می‌تواند منجر به تعطیلی یا حذف خدمات آزمایشگاهی شود. شرکت‌های داخلی نیز عرضه کیت‌ها را متوقف کرده و منتظر تعیین نرخ جدید بر اساس افزایش نرخ ارز هستند.
این کارشناس حوزه آزمایشگاهی معتقد است که هرچند دولت و نظام سلامت به دنبال عدم افزایش پرداخت از جیب مردم است، اما نباید تعرفه‌هایی درنظر گرفت که فشار آن به آزمایشگاه‌ها تحمیل شود. در چنین شرایطی آزمایش مناسب در زمان مناسب انجام نمی‌شود، تشخیص به موقع و صحیح حاصل نخواهد شد و این در نهایت به ضرر مردم است.
وی در خصوص نگرانی مردم از تفاوت کیفیت نتایج آزمایشگاه‌ها تصریح کرد: آزمایشگاه‌ها هیچ‌گاه کیفیت خدمات را پایین نیاورده‌اند؛ اگرچه تداخلات آزمایشی بیشتر شده و بعضاً گلایه‌هایی وجود دارد، اما کاهش کیفیت مورد تایید نیست.
تغییر ساختار آزمایشگاه‌ها
پروفسور امیرحسن زرنانی، دبیر علمی شانزدهمین کنگره بین‌المللی و بیست و دومین کنگره کشوری ارتقای خدمات آزمایشگاهی، نیز در این نشست خبری به تفاوت‌های برگزاری این کنگره نسبت به سال‌های گذشته اشاره کرد و گفت: در این رویداد بر فناوری‌های نوین از گذشته تا آینده علوم آزمایشگاهی تأکید شده است و این موضوع در پوستر کنگره امسال نیز نمود یافته است.
وی ادامه داد: نظام تشخیص باید در آینده متحول شود به‌گونه‌ای که دارای خصوصیاتی از جمله هماهنگی اجزای آزمایشگاه، بهره‌گیری از تکنولوژی‌های با بازده بالا، سیستم‌های رباتیک، کاهش مدت زمان پاسخ‌دهی، تنوع در نمونه‌های آزمایشگاهی، کاهش نیاز به پرسنل و افزایش کارایی دستگاه‌ها باشد. ارتباط میان بیمار، پزشک و آزمایشگاه نیز فراتر از شرایط فعلی و مبتنی بر استفاده از هوش مصنوعی و فناوری‌های زیست‌سازگار خواهد بود؛ یعنی آزمایشگاههای آینده دوستدار طبیعت و بدون مصرف مواد آسیب‌رسان به اکوسیستم خواهند بود.
زرنانی با اشاره به اینکه فناوری‌های نوین می‌توانند به‌درستی وضعیت بیمار را ارزیابی کنند، بیان کرد: تعاریف و روش‌های تشخیص تغییر خواهد کرد و هر فرد بر اساس اطلاعات شخصی‌اش ارزیابی خواهد شد. نوع آزمایش، نمونه‌گیری و گزارش‌دهی متحول می‌شود و آزمایشگاه‌هایی که از قطار این پیشرفت عقب بمانند، مورد استقبال قرار نخواهند گرفت. انجمن وظیفه انتقال یافته‌های جدید به اعضا را بر عهده دارد.
دبیر علمی کنگره در پاسخ به پرسش همشهری آنلاین در خصوص امکان تجهیز آزمایشگاههای کشور به تکنولوژی‌های نوین علی‌رغم مشکلات اقتصادی، عنوان کرد: برخی از این فناوری‌ها حتی در کشورهای پیشرفته نیز روتین نیستند اما نگرش توسعه آنها وجود دارد و برخی آزمایشگاههای رفرنس کشور در حال بهره‌گیری از این تکنولوژی‌ها هستند. انتظار می‌رود طی یک دهه آینده بسیاری از آزمایشگاههای کشور نیز به این فناوری‌ها مجهز شوند که از اهداف برگزاری کنگره انتقال همین دستاوردهاست.
چهار دلیل برای حفظ کیفیت آزمایش‌ها
دکتر غلامرضا حمزه‌لو، دبیر اجرایی کنگره، هم درباره جایگاه آزمایشگاه‌ها در نظام سلامت گفت: با رشد بیماری‌های غیرواگیر، افزایش جمعیت و سالمندی و شیوع بیماری‌های مزمن نظیر دیابت، فشار خون و سرطان، نیاز به خدمات آزمایشگاهی روزافزون است. این بیماری‌ها بر نظام سلامت تأثیر جدی داشته و هزینه درمان بالایی ایجاد کرده‌اند.
او با اشاره به سهم پایین سلامت از تولید ناخالص ملی اظهار داشت: این میزان در جهان حدود ۱۰ درصد و در ایران زیر ۵ درصد است؛ در حالی که با افزایش بار بیماری‌ها، نیاز به خدمات آزمایشگاهی بیشتر می‌شود. آزمایشگاه‌ها با تکیه بر علم و فناوری، به ویژه طی یک دهه اخیر، دچار تغییرات اساسی شده و می‌توانند نقش راهبر را در نظام سلامت ایفا کنند. ادغام فناوری‌ها با هوش مصنوعی می‌تواند پزشکی پیشگیرانه را تقویت کرده و به جای درمان‌محور بودن، به پیش‌بینی و پیشگیری بیماری‌ها پرداخت. این تحول می‌تواند بهره‌وری و وضعیت اقتصادی نظام سلامت را بهبود بخشد.
حمزه‌لو تصریح کرد: کنگره طی ۲۲ سال بر معرفی فناوری‌ها و آزمایش‌های روز دنیا متمرکز بوده و کنگره امسال نیز بر این موضوع تأکید دارد.
وی در خصوص چالش‌های آزمایشگاه‌ها و شائبه کاهش کیفیت آزمایش‌ها بیان کرد: ارزیابی باید با بررسی نتایج آزمایش‌ها انجام شود و عملکرد آزمایشگاه‌ها در کمک به تشخیص و درمان، شاخص اصلی کیفیت است. اگر کیفیت خدمات پایین باشد، سلامت عمومی به خطر می‌افتد. این موضوع در چند محور مشخص است؛ اولاً پزشکان با تکیه بر نتایج آزمایشگاه دستور درمان صادر می‌کنند که نشانه اعتماد به کیفیت است. ثانیاً سالانه بیش از ۵۰۰ میلیون آزمایش در کشور انجام می‌شود ولی کمترین آمار شکایت در حوزه سلامت مربوط به خدمات آزمایشگاهی است. ثالثاً، دانشگاه‌های علوم پزشکی بر آزمایشگاه‌ها نظارت کامل دارند و برنامه ارزیابی کیفیت خارجی توسط انجمن نیز اجرا می‌شود؛ به طوری که سالانه سه میلیون نمونه مجهول به آزمایشگاه‌ها داده و نتایج آن ارزیابی می‌شود و نشان‌دهنده وضعیت قابل قبول آزمایشگاههای کشور است.
دکتر فریبا شایگان، مدیر علمی کنگره نیز ضمن اشاره به اینکه این رویداد بزرگ‌ترین کنگره آزمایشگاهی کشور است، اظهار داشت: این کنگره هر سال با افزایش شرکت‌کنندگان و ارتقای کیفی برگزار می‌شود و فرصت مناسبی برای تبادل تجربیات و رفع مشکلات همکاران علوم آزمایشگاهی فراهم می‌آورد.
