دستگاه اتوآنالایزر بیوشیمی برای بررسی و سنجش آنالیت های شیمیایی خون مانند قند، چربی ها، آنزیم های کبدی و … مورد استفاده قرار می گیرد. قبل از سنجش آنالیت های شیمیایی خون، باید دستگاه از نظر دقت و صحت مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور فرآیندهای کنترل کیفیت دستگاه اتوآنالیز بیوشیمی به ترتیب آورده شده است که در زیر به شرح آورده می شود.
بررسی دمای محفظه واکنش (دمای انکوباسیون):
یکی از مواردی که در کنترل کیفیت دستگاههای اتوآنالایزر بیوشیمی بسیار حائز اهمیت است، بررسی دمای محفظه واکنش یا همان دمای انکوباسیون می باشد. بدین منظور می توان از تست های حساس به حرارت استفاده نمود. مهمترین تست بررسی دمای محفظه واکنش، آزمایش ALT یا SGPT می باشد.
بدین منظور، میتوان برای بررسی عملکرد دمای محفظه آزمایش برای یک نمونه به تعداد 10 الی 20 بار تست ALT انجام شود. سپس CV آن را محاسبه نمود. در صورتیکه CV فوق کمتر یا مساوی از CV مجاز تست ALT آزمایشگاه باشد، نشاندهنده عملکرد صحیح دستگاه از نظر دمای محفظه آزمایش می باشد.
بررسی سیستم برداشت نمونه یا سیستم هیدرولیک:
دقت برداشت نمونه می تواند، تاثیر بسزایی در دقت و تکرارپذیری دستگاههای اتوآنالایزر بیوشیمی داشته باشد. به منظور بررسی سیستم برداشت دستگاههای اتوآنالایزر از تست هایی استفاده می شود که بیشترین حجم رآژینت و کمترین میزان نمونه را مورد استفاه قرار می گیرد. تست آلبومین (Albumin) می تواند تست بسیاری مناسبی جهت این هدف باشد.
برای بررسی سیستم هیدرولیک، برای یک نمونه به تعداد 20 بار تست آلبومین انجام می شود و CV آن محاسبه می گردد. CV آزمایش فوق باید مساوی یا کمتر از CV تست آلبومین آزمایشگاه باشد که نشاندهنده عملکرد صحیح دستگاه از نظر سیستم هیدرولیک است.
بررسی عملکرد مخلوط کردن دستگاه:
همانطور که می دانید، مخلوط کردن نمونه و رآژینت و همچنین همگن بودن فضای واکنش می تواند در دقت و تکرارپذیری آزمایش اهمیت زیادی داشته باشد. به همین دلیل از آزمایشاتی که بیشترین حجم واکنش را دارد می توان برای بررسی عملکرد مخلوط کردن دستگاه استفاده نمود. آزمایش کراتینین (Creatinine) می تواند بدین منظور استفاده شود.
جهت بررسی عملکرد مخلطو کردن دستگاه، یک نمونه را به تعداد 20 بار از نظر کراتینین بررسی می شود و CV آن محاسبه می گردد. CV آزمایش فوق باید مساوی یا کمتر از CV تست کراتینین آزمایشگاه باشد که در این صورت، عملکرد مخلوط کردن دستگاه مورد تایید است.
کری اور (Carry Over) نمونه در دستگاه اتوآنالایزر بیوشیمی:
یکی از موارد بسیار با اهمیت در بررسی کنترل کیفیت دستگاه اتوآنالایزر بیوشیمی، کری اور بازوی نمونه دستگاه است. همانطور که می دانید، برداشت و خوانش نمونه ها در یک مسیر و بصورت متوالی است. در صورتی که نمونه قبل، باعث ایجاد تداخلاتی در خوانش نمونه بعد شود، به این پدیده کری اور گفته می شود. بعنوان مثال در صورتی که نمونه قبل از نظر تست گلوکز دارای غلظت بالایی باشد و به دلیل اشکال در تخلیه پروب نمونه، میزانی از این نمونه، با نمونه بعدی که غظتی کمی از نظر گلوکز دارد، وارد کووت دستگاه شود، ممکن است باعث افزایش کاذب غلظت نمونه دوم گردد.
جهت بررسی کری اور نمونه از دو نمونه با غلظت بالا و پایین از یک آنالایت (مانند تست اوره یا قند) استفاده می کنیم. ترتیب چینش نمونه ها بدینصورت است که ابتدا نمونه با غظلت بالای آنالیت سه بار گذاشته می شود، سپس نمونه با غلظت پایین گذاشته می شود و این روند تا 10 بار تکرار می شود. سپس CV نمونه پایین محاسبه می گردد.
راههای مختلفی برای بررسی کری اور نمونه پیشنهاد می شود:
- مقایسه CV نمونه پایین (مثلا تست اوره) با CV محاسبه شده آزمایش (اوره) در آزمایشگاه
- مقایسه CV نمونه پایین (مثلا تست اوره) با CV رفرانس های مختلف (مثلا سایت CLIA)
- مقایسه CV نمونه پایین (مثلا اوره) با CV حاصل از 20 بار تکرار نمونه پایین بصورت جداگانه
- یکی دیگر از راههای محاسبه کری اور بدین صورت است که میانگین نمونه پائینی که با یک نمونه بالا که در کنار هم قرار گرفته بودند را تعیین کرده و بعد میانگین نمونه پائین در کاپ سوم را حساب می‌کنیم و در فرمول زیر می‌گذاریم. هرچه میزان K به صفر نزدیکتر باشد، نشاندهنده عملکرد بهتر دستگاه است.
کری اور (Carry Over) رآژینت در دستگاه اتوآنالایزر بیوشیمی:
یکی دیگر از موارد بسیار با اهمیت در بررسی کنترل کیفیت دستگاه اتوآنالایزر بیوشیمی، کری اور بازوی رآژینت دستگاه است. در واقع این امر به منظور تاثیر برداشت رآژینت قبلی با بعدی است. برای این هدف از دو تستی استفاده می شود که محصول یکی، سوبسترای تست بعدی باشد..
جهت بررسی کری اور رآژینت از تست LDH و SGPT استفاده می شود. ترتیب چینش نمونه ها بدینصورت است که برای یک نمونه ابتدا یکبار تست LDH انجام شده و سپس 3 بار تست SGPT انجام می گردد. این توالی تا 10 بار تکرار می شود.
راههای مختلفی برای بررسی کری اور نمونه پیشنهاد می شود:
- مقایسه CV تست LDH با CV تست LDH به دست آمده در آزمایشگاه
- مقایسه CV تست LDH با CV تست LDH رفرانس های مختلف (مثلا سایت CLIA)
- مقایسه CV تست LDH با CV تست LDH حاصل از 20 بار تکرار تست LDH آن نمونه بصورت جداگانه
کنترل کیفی فتومتری طبق روش آزمایشگاه رفرنس:
از دی‌کرومات پتاسیم یک محلول ۵۰ میلی‌گرم در لیتر اسیدسولفوریک ۰/۰۱% درست می‌کنیم که در طول‌موج ۳۵۰ نانومتر باید جذب نوری آن ۰/۰۰۰۵±۰/۵۳۶ باشد.
بررسی تکرارپذیری با دی کرومات پتاسیم:
جهت بررسی تکرارپذیری دستگاه اتوآنالایزر از محلول دی کرومات پتاسیم استفاده می شود. برای این تست از محلول دی کرومات پتاسیم در غلظت 0.18 g/dl بعنوان نمونه و اسید سوالفوریک 0.005 مولار یا اسید پرکلریک 0.001 مولار یا آب مقطر بعنوان معرف استفاده می شود. نسبت نمونه به معرف را به سه صورت غلظت Sample/Reagent=2.248، Sample/Reagent=11.239 و Sample/Reagent=20/230 تعریف نمایید. میزان جذب (OD) هریک از غلظت ها را حداقل ده بار انجام دهید و میانگین، Sd و CV را محاسبه نمایید. میزان CV کمتر از 1.5 نشان می دهد که دستگاه از نظر تکرارپذیری صحیح است.
بررسی خطی بودن دستگاه با استفاده از دی کرومات پتاسیم:
یکی از نکات مهم در کنترل کیفیت دستگاه اتوآنالایزر بررسی میزان صحت فتومتریک یا در واقع بررسی دقت در برداشت نمونه و محلول است. در واقع هدف از این تست، بررسی دقت برداشت نمونه در میزان های کم یا زیاد نمونه است. این روش فقط در واقع برای ارزیابی دستگاه استفاده می شود و از بررسی خطی بودن کیت های تشخیصی متفاوت است.
برای این تست از محلول دی کرومات پتاسیم در غلظت 0.18 g/dl بعنوان نمونه و اسید سوالفوریک 0.005 مولار یا اسید پرکلریک 0.001 مولار یا آب مقطر بعنوان معرف استفاده می شود. برای این تست از محلول دی کرومات پتاسیم در غلظت 0.18 g/dl بعنوان نمونه و اسید سوالفوریک 0.005 مولار یا اسید پرکلریک 0.001 مولار یا آب مقطر بعنوان معرف استفاده می شود.
جهت این تست با استفاده از نرم افزار دستگاه 7 جایگاه تعرف کردن و برای هر کدام مقدار نمنه ومعرف را به شرح زیر تعریف نمایید. مقادیر نمونه به مقدار 2، 5، 8، 11، 14، 17 و 20 میکرولیتر و معرف به مقدار 248، 245، 242، 239، 236، 233 و 230 میکرولیتر می باشد. سپس مقدار جذب نوری نمونه ها را چندبار تکرار کرده و میانگین بگیرید. سپس Recovery هر کدام را محاسبه و نمودار خطی بودن را رسم نمایید.. مقدار Recovery نمونه ها بین 95 تا 105 درصد می باشد.
